Aντιρατσιστικό φεστιβάλ 2013 – Εισήγηση της Λεσβιακής Ομάδας Αθήνας

Εισήγηση στη συζήτηση Καμιά ανοχή στο σεξισμό και την ομοφοβία

Πολύ συχνά ο λόγος για τις λεσβίες και τους ομοφυλόφιλους και την καταπίεση που εκείνοι υφίστανται, περιορίζεται και ταυτίζεται με το σεξουαλικό τους προσανατολισμό. Μια τέτοια αντίληψη είναι ελλιπής. Επιμένουμε να ορίζουμε το φύλο ενός ατόμου, με βάση τις κυρίαρχες έμφυλες παραδοχές και στερεότυπα που επιβάλλουν τα κοινωνικά σχήματα, όπως είναι η οικογένεια, το σχολείο, η εκκλησία και ο εργασιακός χώρος, αγνοώντας το πώς το ίδιο το άτομο αυτοπροσδιορίζεται. Το άτομο αναμένεται να πραγματώσει ένα σύνολο από ρόλους και προσδοκίες, που του αποδίδονται πριν καν γεννηθεί, για όλη τη διάρκεια της ζωής του. Έτσι, διαμορφώνεται το πλαίσιο ενός κυρίαρχου κοινωνικού λόγου που θεωρεί αυτονόητη την ετεροφυλοφιλική σεξουαλική συμπεριφορά. Τα χαρακτηριστικά εκείνα που κατηγοριοποιούνται και γίνονται αντιληπτά ως θηλυκά θεωρούνται κατώτερα σε σχέση με την επιβεβλημένη από την πατριαρχία, υπεροχή της αρρενωπότητας.

Για παράδειγμα, το αγόρι που αντί να παίζει ποδόσφαιρο με τα άλλα αγόρια, επιλέγει να κάνει παρέα με κορίτσια και να συμμετέχει στις δραστηριότητες/παιχνίδια τους, στοχοποιείται και περιθωριοποιείται. Το αγόρι αυτό βάλλεται όχι μόνο επειδή με την συμπεριφορά του αναιρεί τα όρια της ενδεδειγμένης αρρενωπότητας, αλλά επιπλέον επειδή προσεγγίζει περισσότερο τα χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές που θεωρούνται θηλυκές, και κατά συνέπεια, υποδεέστερες. Μια τέτοια διαφοροποίηση θεωρείται ανεπίτρεπτη καθώς, εκτός των άλλων, προκαλεί την ανησυχία πως αργότερα θα εκφράσει ομοφυλόφιλη επιθυμία.

Η κυρίαρχη αντίληψη ότι τα φύλα είναι δύο, έλκονται μεταξύ τους και μάλιστα το ένα είναι κατώτερο του άλλου, αποτελούν το λόγο της ετεροκανονικότητας, του ετεροσεξισμού και της πατριαρχίας αντίστοιχα. Οι τρεις αυτοί όροι συνδέονται στενά με την ομοφοβία και την τρανσφοβία.

Η ομοφοβία και η τρανσφοβία εκφράζονται με τα αρνητικά συναισθήματα, το φόβο, τις προκαταλήψεις, το μίσος, τα στερεότυπα, την αποστροφή και τη βία (λεκτική και σωματική) εναντίων των ανθρώπων που διαφοροποιούνται από τις κυρίαρχες αντιλήψεις.

Οι πρόσφατες παράνομες προσαγωγές των τρανς στη Θες/νικη και την Αθήνα και η υστερική και παράνομη φυλάκιση της δικηγόρου τους, είναι δύο απο τα πολλά περιστατικά έκφρασης βίας απέναντι στο διαφορετικό, με βάση το φύλο.


Το σχολείο και η οικογένεια μπορούν να αποδειχτούν πολύ κακοποιητικά περιβάλλοντα για τα άτομα που διαφοροποιούνται από τους καθορισμένους έμφυλους ρόλους. Πολύ συχνά μαθητές/τριες πέφτουν θύματα εκφοβισμού λόγω της σεξουαλικού προσανατολισμού τους. Υπάρχουν παιδιά που δέχονται βία, επειδή οι συμμαθητές τους κρίνουν, είτε αυθαίρετα, είτε ορθά, πως είναι γκέι και λεσβίες. Προσφωνήσεις όπως, «πουστάρα», «είσαι γκέι», «αδερφή», «αγοροκόριτσο», «βρωμο-λεσβία» χρησιμοποιούνται προσβλητικά, ως βρισιές μέσα στο σχολικό περιβάλλον. Μαθητές αντιμετωπίζουν ομοφοβική συμπεριφορά και από τους εκπαιδευτικούς οι οποίοι και οι οποίες, αντί να προστατεύουν τα παιδιά που πέφτουν θύματα εκφοβισμού (bullying), συμβάλλουν στην περιθωριοποίησή τους. Η ομοφοβία στο σχολείο στιγματίζει την παιδική ψυχολογία, δημιουργεί τραύματα και συχνά οδηγεί στην αυτοκτονία εφήβων.

Συχνά ΛΟΑΤ (λεσβίες, ομοφυλόφυλοι, αμφιφυλόφιλοι και τρανς) νέοι απορρίπτονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον και απομακρύνονται από αυτό. Υπάρχουν οικογένειες που ασκούν ψυχολογικό εκβιασμό στα παιδιά τους αρνούμενες να δεχτούν τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους ή/και την ταυτότητα φύλου τους ως φυσιολογική, επιμένουν να την αλλάξουν με επισκέψεις σε ψυχολόγους και παπάδες και τη βλέπουν ως μια περιστασιακή κατάσταση, ως φάση πειραματισμού ή επανάστασης. Η ομοφοβία της οικογένειας εκφράζεται με σωματική βία, με συναισθηματικούς εκβιασμούς «Θα πεθάνω εξαιτίας σου! Μας ντροπιάζεις» και υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι γονείς αποκληρώνουν ή παύουν να υποστηρίζουν οικονομικά τα παιδιά τους. Γεγονός που συχνά αποτρέπει τις νέες και τους νέους να μιλήσουν στην οικογένειά τους για τη σεξουαλική τους ταυτότητα.

Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης και οι περισσότερες θρησκείες στη διαμόρφωση του κυρίαρχου λόγου. Δαιμονοποιούν την επιθυμία, όταν αυτή είναι εκτός των πλαισίων του γάμου και της αναπαραγωγής, δηλαδή όχι μόνο την ομοφυλοφιλική, αλλά κάθε ερωτική επιθυμία που έχει σκοπό την απόλαυση και την ηδονή.

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης επίσης συντελούν στη διαιώνιση συγκεκριμένων στερεοτύπων των έμφυλων ρόλων, συμβάλλοντας συστηματικά στη διχοτόμηση των φύλων, καθώς λογοκρίνουν θετικές αναπαραστάσεις, ακόμα και αν αυτές υπονοούν τη ρομαντική σύνδεση/έλξη μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου. Βγάζει μάτι ότι το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης απαγόρευσε το σποτ του Athens Pride με τη δικαιολογία ότι δεν εμπεριέχει κοινωνικό μήνυμα.

Από την ομοφοβία και τον σεξισμό, δεν εξαιρούνται ούτε τα ίδια τα ΛΟΑΤ άτομα. Η εσωτερικευμένη ομοφοβία και ο σεξισμός αναπτύσσει και αναπαράγει τον ίδιο φόβο, αρνητικά συναισθήματα και αποστροφή για τη δική τους επιθυμία ή την επιθυμία άλλων ΛΟΑΤ ατόμων.

Ο φόβος της απόρριψης και του τραμπουκισμού, οδηγεί πολλά ΛΟΑΤ άτομα να αυτολογοκρίνονται και να υποκρίνονται μια άλλη ταυτότητα, όταν βρίσκονται σε ένα εχθρικό περιβάλλον, το οποίο πολλές φορές είναι ο εργασιακός τους χώρος και οι φιλικές και κοινωνικές τους σχέσεις, όταν αυτές δεν είναι δεκτικές στην διαφορετικότητα.


Συνήθως η προβολή των ΛΟΑΤ ατόμων από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης υπακούει σε συγκεκριμένα στερεότυπα. Οι ρεαλιστικές αναπαραστάσεις εκλείπουν, ενώ όταν η διαφορετικότητα προβάλλεται έχει συχνά στόχο τον χλευασμό και συνακόλουθα την προσπάθεια για πειθάρχηση στους προκαθορισμένους έμφυλους ρόλους.

Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος να είσαι λεσβία, αδελφή, αμφί ή τρανς αλλά πολλοί διαφορετικοί τρόποι έκφρασης της σεξουαλικότητας και της ταυτότητας φύλου που οφείλουν να προβάλλονται και να γίνονται αποδεκτές στο δημόσιο χώρο. Το σεξ και ο έρωτας προκύπτει με πολύ διαφορετικό τρόπο στον καθένα/καθεμία από εμάς κι όταν μάλιστα οι άνθρωποι συνδυάζουμε τον ερωτισμό μας, αντιλαμβάνεται κανείς ότι προκύπτει ένα πολύχρωμο φάσμα ενδεχομένων, το οποίο ονομάζουμε επιθυμία.

Το σχολικό περιβάλλον εάν δεν αλλάξει, μπορεί να γίνει, όπως ειπώθηκε, πολύ κακοποιητικό για τα ΛΟΑΤ άτομα. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η εκπαίδευση που παρέχεται να εμπεριέχει μαθήματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και μάλιστα τέτοια που να καλλιεργούν την αποδοχή στην διαφορετικότητα. ‘Ετσι θα σπάσει η κουλτούρα που ενοχοποιεί ευρύτερα το σεξ και την ερωτική επιθυμία και οι ίδιοι οι μαθητές/μαθήτριες θα μπορέσουν να εκφραστούν και να κατανοήσουν τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριες τους.

Το επόμενο βήμα είναι να δημιουργηθούν συμμαχίες με ομάδες και χώρους αλληλέγγυους, καθώς και η δημιουργία τοπικών ομάδων στην επαρχία που να ανοίγουν τα ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας, όπως για παράδειγμα είναι η Πρωτοβουλια Κατά της Ομοφοβίας Ξάνθης, η οποία συντελεί στην ορατότητα των ΛΟΑΤ ζητημάτων στην πόλη της Ξάνθης και απο το υλικό της οποίας εμπνευστήκαμε για τη σημερινή μας εισήγηση. Η συμμετοχή σε ομάδες ενδυναμώνει και βοηθά τα ΛΟΑΤ άτομα να δημιουργήσουν θετικές εικόνες για τον εαυτό τους και να διεκδικήσουν χώρο στο κοινωνικό σύνολο. Εμείς οι λεσβίες, αδελφές, τρανς, αμφί δεν είμαστε τα μόνα που υφίστανται ρατσισμό και καταπίεση, αλλά αντιθέτως υπάρχει μια ευρύτερη κουλτούρα που ευνοεί τη διάκριση μεταξύ των ανθρώπων με βάση ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως είναι η φυλή, η εθνικότητα, η αρτιμέλεια, η ψυχική υγεία, η ηλικία, η εξωτερική εμφάνιση και άλλα. Στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία της κρίσης και των μνημονίων, που επικρατούν φαινόμενα κοινωνικού κανιβαλισμού και αναδύεται εκ νέου ο φασιστικός λόγος, είναι πολύ σημαντικό το ΛΟΑΤ κίνημα να αποτελέσει κομμάτι του ευρύτερου αντιφασιστικού κινήματος. Άλλωστε, ιστορικά ο φασισμός στοχοποιεί κοινωνικές ομάδες όπως είναι οι μετανάστριες, οι ομοφυλόφιλοι, οι ρωμά, άτομα με αναπηρίες, θρησκευτικές μειονότητες και άλλες.

Καμία ανοχή στο σεξισμό και την ομοφοβία, κανένα πάτημα στο ρατσισμό και την τρανσφοβία.

Λεσβιακή Ομάδα Αθήνας

Μπορεί επίσης να σας αρέσει...