«Χτίζοντας την συλλογική μας υπόσταση», Δεκέμβριος 2007
Στον έβδομο χρόνο που γίνονται οι προβολές ταινιών από την Λεσβιακή Ομάδα θελήσαμε να αφήσουμε ένα κομμάτι χρόνου ανοιχτό ανάμεσα στις προβολές και να έχουμε την ευκαιρία να μοιραστούμε τις σκέψεις μας – με αφορμή τις ταινίες αλλά χωρίς περιορισμό στο θέμα.
Παρακολουθήσαμε τα δύο ντοκιμαντέρ «Before Stonewall» και «After Stonewall» και ξεκινώντας απ’ αυτά, παρ΄ όλες τις ανομοιότητες Ανατολής-Δύσης, Βορρά και Νότου, για να το τοποθετήσουμε έτσι χοντρικά, ρίξαμε ένα βλέμμα στις τελευταίες δύο, σχεδόν τρεις, δεκαετίες και μιλήσαμε για το πώς ζούμε σήμερα τη λεσβιακή μας ύπαρξη και πώς έχουμε προχωρήσει στο να συνειδητοποιήσουμε τις επιθυμίες, τις δυνάμεις και τα όριά μας.
Για να βρισκόμαστε εδώ σήμερα σαν λεσβίες και να μιλάμε σ’ αυτή τη βάση, σημαίνει ότι έχουμε ήδη διανύσει δρόμο πολύ και έχουμε καταφέρει να κάνουμε σημαντικά βήματα όσον αφορά τη σύνδεση της προσωπικής μας ζωής και επιλογής με το κοινωνικό σύνολο, όσον αφορά την ορατότητα και το άπλετο φως στη ζωή μας – έστω κι αν δεν συμβαίνει στον ίδιο βαθμό και με την ίδια συχνότητα πάντα, για την κάθε μια. Πάνω σ’ αυτό ακριβώς έχουμε κάνει χιλιάδες συζητήσεις –ορατότητα πώς πότε σε ποιους και γιατί- και ποτέ δεν λείπουν οι ευκαιρίες για να τις ανανεώνουμε.
Οι λεσβίες ζήσαμε και ζούμε πολύ συχνά τη σεξουαλικότητα και γενικότερα την ύπαρξή μας σε περιβάλλοντα λιγότερο ή περισσότερο εχθρικά (ομοφοβικά). Πολλές φορές λοιπόν πέφτουμε σε παγίδες. Μια παγίδα είναι αυτή που λέει μέσα μας «τι ενδιαφέρει τους Άλλους τι κάνω στο κρεβάτι μου». Μια άλλη παγίδα είναι το «ας κάτσω ήσυχη με τους δικούς μου ανθρώπους μια και τους Άλλους δεν τους αφορά και ούτε που με νοιάζουν». Μια Τρίτη παγίδα είναι το «Δεν θέλω να προκαλώ. Καλύτερα να περνώ απαρατήρητη». Οι παγίδες όπως το λέει και η λέξη, έτσι, μας κλείνουν και μας απομονώνουν. Απομόνωση ίσον αποδυνάμωση. Ανεπαισθήτως έμεινα από τον κόσμο έξω, όπως έγραψε πολλές δεκαετίες πριν ο Καβάφης.
Αποτέλεσμα της απομόνωσης είναι το κενό και η μοναξιά. Όταν σαν λεσβία είσαι στη μοναξιά και χωρίς περιβάλλον υποστήριξης, τότε δεν έχεις δυνάμεις να διεκδικήσεις την ύπαρξή σου, την ταυτότητά σου, εντέλει τη ζωή σου.
Από την άλλη πλευρά είναι το θέμα της αποκάλυψης, της δήλωσης «είμαι λεσβία», το coming out. Είναι απελευθερωτικό. Συνδέει τα ξεκομμένα κομμάτια του εαυτού μας και η καθημερινή ζωή μας αποκτάει συνοχή – ανασαίνει ελεύθερα. Αλλά δεν τελειώνει εδώ η ιστορία. Το κάμινγκ άουτ εκεί που επιλέγουμε κάθε φορά να το κάνουμε είναι μια δυνατή στιγμή την ώρα που γίνεται αλλά είναι επίσης και μια συνεχής διαδικασία με τους ανθρώπους γύρω μας. Η αποκάλυψη της πρώτης φοράς είναι σπουδαία αλλά θέλει συνέχεια. Επειδή –στη δύσκολη περίπτωση- οι Άλλοι ακόμα κι όταν ξέρουν για μας δεν αναγνωρίζουν τη ζωή μας, την αγνοούν άθελα ή θελημένα. Έτσι αν δεν έχουμε το νου μας η απόκρυψη από μας τις ίδιες κι από τους Άλλους μπορεί με διάφορους τρόπους να συνεχίζει. Στην άλλη περίπτωση –την εύκολη σε σχέση με την πρώτη- συμβαίνει ότι οι άνθρωποι στους οποίους έχουμε αποκαλυφθεί προχωρούν μαζί μας στη συνειδητοποίηση της διαφορετικότητας, μαθαίνουν από μας τι αντιμετωπίζουν τα ομοφυλόφιλα άτομα, μαθαίνουν τη σημασία κάποιων λέξεων, τι θεωρούμε εμείς σημαντικό, τι μπορεί να μας πονάει. Είναι γι’ αυτούς ένα άγνωστο θέμα και μαθαίνουν μαζί μας.
Το κάμινγκ άουτ, η δήλωση ότι είμαι λεσβία, έχει μερικές φορές κόστος. Αυτό συμβαίνει όταν γίνει σε μια στιγμή που δεν είμαι έτοιμη ή που έχω υπερεκτιμήσει τις δυνάμεις μου ή και όταν συμβεί παρά τη θέλησή μου. Τότε μπορεί να γίνει και πολύ πληγωτικό.
Είναι έπειτα και το άλλο θέμα, να πεις «είμαι λεσβία» χωρίς να έχεις ερωτική σχέση. Το αν μια γυναίκα είναι λεσβία ή όχι δεν έχει να κάνει με το αν έχει ή δεν έχει ερωτική σχέση. Αλλά συχνά στο μυαλό των Άλλων –και στο δικό μας αν πέσουμε στην παγίδα- η ομοφυλοφιλία βιώνεται μέσα σε μοναξιά. Τα πάντα είναι σε αναφορά με την σχέση, την μια σχέση. Αν δεν έχεις σχέση θεωρείσαι «μόνη». Για μια ακόμη φορά η λεσβία αποδυναμώνεται από το να μπορεί να επιβεβαιώσει απλά και θετικά την επιλογή της να είναι λεσβία. Εδώ μπαίνει και το θέμα του πώς κοινωνικοποιούμαστε, πώς χτίζουμε σχέσεις και τι είδους σχέσεις μεταξύ μας. Αυτό είναι ένα από τα κύρια θέματα που μας απασχολούν μέσα στη Λεσβιακή Ομάδα. Το ζούμε και ταυτόχρονα το κουβεντιάζουμε. Μιλώντας έχουμε –επιτέλους- την εικόνα άρα και τη συνείδηση του εαυτού μας και την εικόνα άλλων λεσβιών. Είναι ένα πρώτο τέλος της ντροπής, ένα πρώτο τέλος στο κρύψιμο, στο χαντάκωμα. Να μη ντρεπόμαστε και να μην κρυβόμαστε η μια από την άλλη και τελικά, προοδευτικά, από όλους τους άλλους. Και από το σημείο πλην, αυτό, ξεκινάμε να αναγνωρίσουμε τις άπειρες εκφράσεις – όσες δηλαδή είμαστε εμείς – του πώς αντιλαμβανόμαστε τη λεσβιακή ταυτότητά μας. Επειδή το σίγουρο είναι ότι δεν υπάρχει ένας μόνο τρόπος να είσαι λεσβία.
Λεσβιακή Ομάδα Αθήνας
